Op blote voeten?

Afgelopen dinsdag, 11 april, liet de provincie Noord-Brabant weten dat de impulsgeldenregeling, een van de belangrijkste provinciale instrumenten ter ondersteuning van de Brabantse culturele sector na dit jaar niet opnieuw wordt verlengd. De reden? Er worden nieuwe regelingen ontwikkeld die beter passen bij het onlangs vastgestelde beleidskader Levendig Brabant 2030.^[1]‘Provincie herijkt de komende periode de financieringsinstrumenten voor cultuur’, Brabant.nl 11 april 2023. Het is een besluit dat vooral veel vragen oproept.

Berenschot

De impulsgeldenregeling dateert uit maart 2013. Ze was in eerste instantie een reactie op de cumulatie van bezuinigingen op cultuur en bedoeld om de Brabantse culturele sector structureel te versterken. Meer dan een regeling was het een programma, dat het instrumentarium vernieuwde waarmee de provincie de culturele sector bediende. Naast subsidies kwamen er kennisvouchers en cultuurleningen, werd crowdfunding ondersteund en werden gemeenten gestimuleerd om eigen ‘makersregelingen’ te introduceren. Monitoring van gesubsidieerde projecten ging in het proces een wezenlijke rol spelen. Niet langer werden aanvragen in besloten commissies disciplinegewijs beoordeeld door broeders en zusters in de kunst; aanvragers werd gevraagd in het openbaar te pitchen voor een breed samengestelde jury.
Een in het voorjaar van 2020 door Berenschot in opdracht van de provincie uitgevoerd evaluerend onderzoek onderschreef de sleutelrol die juist het impulsgeldenprogramma speelde bij het duurzaam versterken van het Brabantse cultuursysteem. Berenschot concludeerde dat de impulsgelden bijdragen aan professionalisering van de bedrijfsvoering, zorgen voor een bredere financieringsmix met andere publieke en private bronnen en vaak structureel hogere baten, en faciliteren bij het leggen van verbindingen met andere domeinen, nieuwe markten en doelgroepen. Het programma is een belangrijke stimulans voor de (door)ontwikkeling van Brabantse talenten, voor de vernieuwing van de sector en voor het versterken van het Brabantse aandeel in de landelijke infrastructuur. De Brabantse partijen die in 2021 nieuw toetraden tot de landelijke en provinciale BIS hadden, zonder uitzondering, de voorgaande jaren geprofiteerd van het impulsgeldenprogramma. Hetzelfde gold voor vrijwel alle nieuw door het Fonds Podiumkunsten, het Fonds Cultuurparticipatie en het Mondriaanfonds gefinancierde partijen. Ook bij het cultuurfonds Brabant C konden in de praktijk vrijwel uitsluitend partijen terecht die eerst door het impulsgeldenprogramma op vlieghoogte waren gebracht. Het dringende advies van Berenschot was dan ook: ‘continueer het programma Impulsgelden en kort niet op het budget hiervan.’^[2]Bastiaan Vinkenburg e.a., Impulsgelden: stimulans voor de cultuursector – eindrapport, juli 2020. Het lijkt erop dat het rapport in het Brabantse provinciehuis is zoek geraakt.

Welk probleem moet opgelost?

In het bericht op de website waarin het besluit wordt toegelicht verwijst de provincie naar de doelstellingen van het beleidskader Levendig Brabant 2030. De provincie wil aantrekkelijk en levendig zijn voor iedereen, juist ook voor doelgroepen die momenteel nog niet bereikt worden. Daarnaast wil de provincie onderscheidend en innovatief zijn, aantoonbaar meerwaarde bieden, en wezenlijk verbindend zijn op de grote maatschappelijke opgaven. Wie de impulsgeldenregeling een beetje kent, vraagt zich dan meteen af wat het probleem is. De regeling is in de loop van de jaren verschillende keren aangepast, maar altijd toegesneden geweest op die, blijkbaar nog steeds, centrale doelstellingen: innovatie, het bereiken van nieuwe doelgroepen en maatschappelijke relevantie.^[3]Voor wie een beeld wil krijgen: Op weg naar vernieuwing in de culturele sector. Innovatieve projecten uit het impulsgeldenprogramma van de Provincie Noord-Brabant, Tilburg 2014; Op weg naar … Lees meer

Bestuurlijk wangedrag

Daarnaast: de provincie kondigt aan de komende periode, in overleg met onder meer vertegenwoordigers van de culturele sector, gemeenten en uitvoeringsorganisaties, te willen onderzoeken hoe het instrumentarium voor projectsubsidies na 2023 vorm kan krijgen. Ze spreekt de verwachting uit dat het instrument dat de impulsgeldenregeling opvolgt in de tweede helft van 2024 opengesteld kan worden. Toen ik dat las zag ik ineens staatssecretaris Marnix van Rij, in Den Haag verantwoordelijk voor ons rammelende belastingstelsel, voor me: ‘De komende periode verkennen we, in overleg met de samenleving, hoe ons belastingstelsel er in de toekomst uit gaat zien. De verwachting is dat het nieuwe instrumentarium in de loop van 2025 geïmplementeerd kan worden. In afwachting van de ontwikkeling daarvan leggen we de belastingheffing vanaf 1 januari 2024 stil.’ Het zal voor sommigen vast een natte droom zijn, maar ík heb geen moeite om het als bestuurlijk wangedrag te typeren. Je gooit geen oude schoenen weg voordat er nieuwe beschikbaar zijn.
Tenzij je natuurlijk van plan bent de culturele sector op blote voeten de wijde wereld in te sturen. Want ik constateerde al eerder: Levendig Brabant 2030 staat vol ambitieuze beleidsdoelstellingen, maar die worden niet gematcht in het bijgeleverde financiële kader. Daar worden louter bezuinigingen aangekondigd.^[4]Chris van Koppen, ‘Put your money where your mouth is!’, 9 februari 2023 En dat doet dan ook vermoeden dat de aankondiging dat de impulsgeldenregeling niet wordt verlengd niet meer is dan dat: een platte bezuinigingsmaatregel, die, volgens de politieke en bestuurlijke mores van deze tijd, verkocht wordt als ‘vernieuwing’.